Çocuklarda Alerjik Proktokolit (Kanlı-Mukuslu Kakalı Çocuk)
Gıda proteinine bağlı gelişen alerjik proktokolit (AP), tipik olarak bebeklik döneminde ortaya çıkan, anne sütü alan bebeklerde sık görülen ve sıklıkla bağırsak sistemi etkileyen gıda alerjileridir. Alerjik proktokolitte mukuslu ve ince ip gibi uzamış veya küçük nokta tarzında mukusla karışık kanlı kaka görülür.
Genel bilgiler ve Sıklığı
Farklı sosyokültürel özellikleri ve beslenme alışkanlıkları olan ülkelerde hastalığın sıklığı ve prognozu da farklı olabilmektedir. Bir toplum çalışmasında, AP prevelansı çocuklarda % 0,16 oranında tespit edilmiştir. Bununla birlikte, son birkaç yıldır bu hastalıkların farkındalığı giderek artmaktadır. Ülkemizde ve birçok ülkede de gıda alerjisi yaygınlığı giderek artmakta ve önemli bir halk sağlığı sorunu haline gelmektedir.
Bulgular
AP sağlıklı bir bebeklerde mukuslu, köpüklü ve kanlı dışkı varlığı ile karakterize şeklinde tanımlanır. Ancak, AP’Lİ bebeklerde kanlı kaka, mukuslu kaka en sık görülen semptomlar olmakla birlikte atopik dermatit (bebeklerin % 38'inde başvuru sırasında veya takip sırasında atopik dermatit eşlik edebilir), ishal, kolik (gaz sancısı), kusma, besin reddi (emme reddi), tartı alımında duraklama, geçmeyen makatta kızarıklık, geçmeyen pişik gibi diğer bulguların da bir veya birden fazlası bir arada olabilir. Genellikle yaşamın ilk altı ayında başlar ve en sık anne sütü alan ve 2-4 aylık bebeklerde ortaya çıkar.
Gıda Birlikteliği
Bebeklerde inek sütü protein alerjisi en yaygın olanıdır, ikinci sırada yumurta, daha nadir olarak dana eti, buğday, çerez, soya, bildirilmiştir. Olguların sadece beşte birinde birden fazla gıda (çoklu gıda) ile proktokolit oluşur. Ancak çok sayıda bebek gereksiz yere çoklu gıda diyeti yapmakta buda annelerde kaygıya yol açmakta, annenin besin kalitesini bozmakta, gereksiz yere bebek için en değerli gıda olan anne sütünün kesilmesine yol açabilmekte ve sonuç olarak annenin yaşam kalitesini bozmaktadır.
Tanı
Özgün bir tanısal test yoktur. Alerjik proktokolitin tanısı gıdanın diyetten çıkarılması (eliminasyon) ile bulguların düzelmesi ve sonrasında tekrar gıdanın tüketilmesi (gıda yükleme) bulguların yeniden ortaya çıkması ile konulmaktadır. Anne sütü alan bebekte proktokolit görüldü ise bu eliminasyon ve yükleme annenin yapması gerekmektedir.
Ayırıcı Tanı
Alerjik proktokolitte mukuslu ve ince ip gibi uzamış veya küçük nokta tarzında mukusla karışık kanlı kaka görülür. Ancak mukussuz, bol kanlı kaka veya genel durumunu etkileyecek kanlı kaka durumunda ayırıcı tanıda başka sorunlar akla gelmelidir.
Tedavi
AP bebeklerde temel tedavi gıda eliminasyonudur. AP'de, annenin ve/veya bebeğin beslenmesinden sorumlu gıdanın eliminasyonu genellikle yeterlidir. Tanı alan olgular en az 6 ay anne ve/veya bebek sebep olan gıda eliminasyonu yapılmalıdır. En erken 9 aylık olunca diyet açılır. Çocuk inek sütü bazlı formüla alıyorsa ve inek sütü alerjisi tespit edildi ise bu bebeklerin formülaları yoğun hidrolize veya aminoasit formülalar ile değiştirilir. İnek sütü alerjisi olan olgular diyet 9 aylıkken açarken “Süt Merdiveni” olarak tanımlanan yöntemle açılır.
